Afsluitende post

De afgelopen twee weken heb ik ervaren als zeer leerrijk en zinvol. Ik koos in de eerste plaats voor dit keuzetraject omdat ik vond dat mijn kennis over de oorlog te beperkt was. Daarom bleef ik zeker niet op mijn honger zitten gedurende deze twee weken. Door het plaatsen van posts, het bezoeken van de Dossin-kazerne en het uitwerken van een lessenreeks rond een bepaald onderwerp kwam ik veel te weten over de oorlog. In de eerste plaats ging ik opzoek naar loshangende onderwerpen over verschillende oorlogen en gebeurtenissen die ik op de blog plaatste. Hierdoor werd me duidelijk dat er een enorm verschil was tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. De Eerste Wereldoorlog was een oorlog waar veel gevochten werd. Nieuwe wapens en technieken werden gebruikt voor een strijd tussen de verschillende legers. De Tweede Wereldoorlog daarentegen was een oorlog van woorden en plaatjes (propaganda). Gebieden werden vaak bezet zonder al te veel actieve oorlogsvoering. Daarnaast kwam ik te weten dat ruimtevaart een grote rol speelde in de Koude Oorlog tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten. Ook de strijd tussen het communisme en kapitalisme tijdens de Koude Oorlog werd uitgeklaard.

We bezochten de Dossin-kazerne en haalde hieruit het onderwerp 'jodenvervolging' om een lessenreeks op te stellen. We waren het allemaal meteen eens om dit onderwerp te kiezen. Over de jodenvervolging wist ik al heel wat maar mijn kennis hierover is zeker in de diepte gegroeid. Ik wist al dat het Verdrag van Versailles Duitsland in een slechte positie plaatste en dat er frustratie leefde tussen het volk. Toch was ik er nog niet van op de hoogte dat de ontmenselijking van de joden reeds begon ver voor de oorlog door ze voor te stellen als geldwolven en dieven. Het verbaasde mij dat er zelfs films werden gemaakt over de slechtheid van joden die doorgingen als documentaire. Stilletjes aan werd het Duitse volk klaargestoomd voor het uitroeien van de joden. Ook de voorzichtigheid waarmee alle documenten door Duitsers werden bijgehouden vond ik indrukwekkend. Bij de tweede jodenregistratie werd telkens een kopie gemaakt van de paspoorten zodat er niets verloren ging. Ik had voorheen nog niet stilgestaan bij de bevrijding en het leven van slachtoffers na de oorlog. Ze waren vaak hun familie verloren en droegen de ervaringen heel hun leven mee.

De Dossin-kazerne gaf een zeer goed zicht op het verloop van de Tweede Wereldoorlog. Ik wist niet dat het  een museum was, maar ik dacht dat we zouden kunnen zien hoe de mensen in de kazerne leefden (kamers, bedden, sanitair,...). Ik vond het interessant dat elke verdieping een andere fase in de oorlog voorstelde: massa, angst en dood. Wat ook heel knap was, was dat de link werd gelegd tussen de joden in Duitsland in die tijd en de migranten in België nu. Dit was een aspect waar ik nog niet bij stil had gestaan maar dat zeer duidelijk maakt wat de positie van joden was in de Duitse samenleving. Het is ook zeer zinvol om deze link te gebruiken in de klas zodat kinderen zich bewust worden van dit fenomeen en zodat ze op hun hoede zijn voor de gevaren die erachter schuilen.

Zoals eerder vermeld was mijn doel of verwachting van dit keuzetraject in de eerste plaats meer informatie te verwerven over de oorlogen. Dit is zeker gelukt. Ik leerde enorm veel bij, vooral tijdens de eerste week vond ik de input van anderen interessant. Die zorgden ervoor dat ik nieuwe ideeën kreeg en dat mijn interesse werd opgewekt. Ook het bezoek aan de Dossin-kazerne gaf enorm veel interessante, inhoudelijke informatie. De kazerne beschikt over een enorm veel visueel materiaal dat de oorlog dichterbij brengt. Nog nooit zag ik zoveel materiaal bij elkaar. Het was zelfs zoveel dat ik af en toe de draad kwijt was en even terug moest gaan om het verloop verder te kunnen volgen. Daarnaast wou ik ook graag bijleren hoe de transfer te maken naar de klaspraktijk. Hoe behandel je een gevoelig onderwerp als oorlog met kinderen? Wat vertel je wel en wat niet? Deze verwachting werd deels bereikt. Door in groep samen te werken leerden we van elkaar en waren we in staat informatie en kennis uit te wisselen. Toch verwachte ik iets meer input over hoe het onderwerp in lessen te gieten. In de les werd hier niet zo veel aandacht aan besteed.

Het schrijven van een blog vond ik een zeer originele en zinvolle opdracht. Voor mij was deze werkvormen zeer interessant omdat het je in zekere zin verplicht informatie te vergaren. Ik was op mijn hoede en merkte aspecten van de oorlog ook op in mijn omgeving: op straat, op de radio,... Toch was het niet eenvoudig om elke dag een goede post te vinden. Ik besteedde meestal dan ook enorm veel tijd naar het zoeken van een goed onderwerp voor een post. Ook de uitschrijving ervan was niet zo eenvoudig. Ik maakte vooral gebruik van internet om dingen op te zoeken maar bekeek ook enkele films. Het samenwerken in groep om zo tot een lessenreeks te komen vond ik ook een goede werkvorm. Het groepswerk verliep dan ook super goed. Er werd overlegd, samengewerkt, taken werden verdeeld en we boden elkaar hulp waar nodig. Ondanks de tijdsdruk slaagden we erin de opdracht tot een goed einde te brengen. Samen ideeën en gedachten uitwisselen en neerschrijven was zeer leerrijk. Ik had wel verwacht dat er iets meer input en begeleiding zou zijn gedurende deze twee weken. Het was daarom soms wel moeilijk om te weten of we echt op de goede weg waren.

Bij het terugblikken op het keuzetraject 'ten oorlog' heb ik een zeer positief gevoel. Ik leerde enorm veel bij en het keuzetraject voldeed grotendeels aan mijn verwachtingen. De gehanteerde werkvormen waren goed gekozen er zorgde ervoor dat ik deze twee weken gemotiveerd was om te werken rond de oorlog. Ik blijf misschien nog wel even posts publiceren!

Syrië

Jodenhaat door propaganda

In 1929 begon de economische crisis in Duitsland wat werkloosheid en armoede met zich meebracht. Hitler speelde hierop in door de joden de schuld te geven van deze situatie. Wanneer de economie vier jaar laten een bloei kende liet Hitler iedereen geloven dat hij daarvoor gezorgd had. Hitler werd geprezen door het volk. Natuurlijk stond er een censuur op alle informatie die rondging. Er werd informatie weggelaten en er werden leugens verspreid zodat het volk in een waan leefde.

Het belangrijkste propagandamiddel was de radio. Van het moment dat Hitler’s partij, de NSDAP, de enige partij werd, bracht de radio alleen nog maar informatie over Hitler en zijn partij. Om zoveel mogelijk mensen te bereiken werd collectief luisteren ingevoerd. Op openbare plaatsen zoals café’s, restauranten, bedrijven,… werden radio’s geplaatst zodat iedereen kon luisteren naar de ideeën van Hitler. Radio’s werden ook zo goedkoop gemaakt dat bijna iedereen het zich kon veroorloven. Naast de radio was ook film een belangrijk propagandamiddel. De hele filmindustrie in Duitsland werd beheerst door de nazi’s. In 1940 verscheen de film ‘Der ewige Jude’ dat moest doorgaan als documentaire over de slechte jood zoals die daadwerkelijk was. Ook geschreven propaganda was belangrijk, denk maar aan posters, postzegels, kranten,… Daarnaast voerde Hitler ook regelmatig goed voorbedachte speeches die inspeelden op de frustratie van het Duitse volk.

Het doel van deze propaganda was onrust zaaien, jodenhaat aanwakkeren en agressie opwekken bij de Duitsers. En het miste zijn effect niet. De jodenhaat groeide en groeide, met tragische gevolgen.

Ons aanbod in de ideeënmap

Het dagboek van de twaalfjarige Felix Minz is de rode draad doorheen onze lessenreeks. Felix is een joodse jongen die de veranderingen in Duitsland voor het begin van de oorlog meemaakt. Hij wordt gemeden, mag niet meer in het park spelen, mag niet meer naar school en moet uiteindelijk zijn koffers nemen om naar een werkkamp te gaan. Via dagboekfragmenten krijgen kinderen een voorbeeld van hoe antisemitisme in Duitsland stilletjes aan groeide. Er zijn vier dagboekfragmenten die telkens een nieuw onderwerp aansnijden:

1. De situatie in Duitsland na WOI
2. De opkomst van Hitler, propaganda tegen joden
3. Een groeiend antisemitisme
4. Onderduiken

Vanaf de vijfde les is er geen dagboekfragment meer, Felix heeft zijn dagboek niet kunnen meenemen bij de deportatie. Wel wordt het verhaal verder verteld. Zo komen de laatste twee onderwerpen aan bod:

     5. Deportatie en ontmenselijking in concentratiekampen

     6. De bevrijding

We kozen voor het onderwerp jodenvervolging in de derde graad naar aanleiding van het bezoek aan de Dossin-kazerne in Mechelen. Het onderwerp lijkt een cliché maar biedt enorme mogelijkheden in de klas. We laten kinderen ervaren hoe het voelt uitgesloten te worden aan de hand van een rollenspel. Gevoelens en bedenkingen bij onderwerpen zoals propaganda wordt besproken,... De dagboekfragmenten en de herinneringenkoffer met een popje van Felix' zus, een jodenster, een familiefoto en een paspoort maken de lessen werkelijkheidsnabij en zorgen voor een verhoogde motivatie bij leerlingen. Het is belangrijk een onderwerp als jodenvervolging aan bod te laten komen in het onderwijs omdat het één van de meest ingrijpende gebeurtenissen uit de geschiedenis is. Er leefde onrust en frustratie onder het Duitse volk, er was armoede en werkloosheid. Duitsland hunkerde naar verbetering en zagen hoop in een charismatisch man die beloofde een eind te maken aan dit alles. Door dit te bespreken krijgen kinderen een beeld van hoe verschillende aspecten (economisch, sociaal, politiek,...) samen tot oorlog kunnen leiden.Kinderen krijgen inzicht van de gevolgen van het gezag van één leider en zien welke gevolgen rassenhaat kan hebben. Ze zijn alert voor het gevaar dat hierachter schuilt. Ook wordt de link gelegd naar onze huidige samenleving waar nog steeds racisme, xenofobie en antisemitisme heerst. 

De bevrijding uit concentratiekampen

bron: http://www.go2war2.nl/picture.asp?pictureid=6037

In 1945 werden de eerste kampen bevrijd door het Rode Leger (Sovjet-Unie). Deze kampen situeerden zich in het oosten van Europa en waren vaak zo goed als verlaten. De reden hiervoor was dat het kleine aantal overlevenden al naar concentratiekampen in het westen werd gevoerd. Deze kampen werden bevrijdt door de Britten en Amerikanen. Pas wanneer de bevrijders aankwamen in kampen binnen de huidige grenzen van Duitsland werd de gruwel duidelijk: gevangenen neergeschoten door kampbewakers, erg verzwakte overlevenden, verbrande lijken,… Bij het betreden van kampen die niet over een crematorium beschikten, vonden de bevrijders massagraven terug met half verkoolde lijken. Een gruwel die Nazi-Duitsland tot dan verborgen had kunnen houden.

Dossin- kazerne Mechelen

Net terug van een bezoekje aan de Dossin kazerne in Mechelen. Ik moet eerlijk toegeven dat sommige beelden die ik daar zag in mijn gedachten blijven spelen. De meeste tijd hebben we doorgebracht in het museum waarna we een kort bezoekje brachten aan het documentatiecentrum ernaast. Op de foto hierboven zie je een verzameling van alle joden die gedeporteerd werden, de geel gekleurde foto's zijn de foto's van overlevenden.

Het museumbezoek wordt ingeleid aan de hand van een filmpje. Men maakt aan de hand van

werkelijkheidsnabije voorbeelden duidelijk hoe de joden steeds aanzien werden als de schuldigen van alles wat er mis liep. Antisemitisme heeft altijd bestaan en bereikte geleidelijk aan zijn hoogtepunt met de komst van Hitler. Een mooie schets van de aanloop naar de gruwel die plaatsvond in de Tweede Wereldoorlog. 

Na het bekijken van de film kwamen we terecht bij 3 grote schermen waar je interactief informatie kon bekijken aan de hand van touchscreen. Op de schermen vond je verschillende dingen terug zoals: joodse documenten, getuigenissen, plattegronden en foto's van Auswitz- Birkenau, propaganda,... Deze schermen waren zeer interessant, we bleven er dan ook verrassend lang bij stilstaan.

Deze man, Mordka Cudykier, was in het bezit van twee paspoorten. Hij was een Poolse jood die uit angst voor de Jodenvervolging een vals Belgisch paspoort had. Hij werd opgepakt en zijn Belgisch paspoort werd doorkruist. 

DE MASSA

Op de eerste verdieping lag de focus op Duitsland van 1918 tot 1940. Het verdrag van Versailles dat de Duitse bevolking de das omdeed, opstanden, de opkomst van Hitler, de macht van de nazi's begonnen in 1933, Jodenhaat en vervolging,...
Ook het Joods leven in België werd in kaart gebracht, de bezetting van België en de Jodenregistratie door brandmerken, uitsluiting,... Als laatste kregen we te zien hoe ook een andere bevolkingsgroep, de zigeuners, het slachtoffer werd van stigmatisering en hoe ook zij zich moesten registreren.

 De antisemitische strijdorganisatie Volksverwering (Défense du Peuple) kwam alleen in Antwerpen van de grond. Volgens de antisemitische aanplakbriefjes die de beweging verspreidde, ontnamen de vreemdelingen en Joden de Belgen hun werk, onteerden ze vrouwen en meisjes, enzovoort.

Bij de opkomst van Hitler werden er ook oproepen gedaan tegen het fascisme en antisemitisme. Zo was er bijvoorbeeld een Joodse bakker in het Antwerpse die zijn brood zonder Duits meel aanbood met de boodschap 'Geeft uw kinderen geen Hitlerbrood'. Ook andere Joodse organisaties kantelen zich tegen Duitse producten en handelaars die zaken deden met Duitsers. Op 1 mei 1938 wordt een oproep gedaan tegen fascisme en antisemitisme door aanhangers van de socialistische Belgische Werkliedenpartij (zie foto hierboven). Enkele van hun slogans waren 'Recht op werk voor de Joodse massa' en 'Voor vrije immigratie in Palestina'. 

 Volksverwering was een racistisch blad dat tevreden vaststelde dat Joden in verdrukking kwamen. De cynische naam Choleratski verwijst naar de ziekte, Cholera, die uitgeroeid moest worden.

Alle joden moesten zich registreren en werden opgelijst. In mei 1941 moet de hele registratie overal overgedaan worden. Deze keer krijgen de joden ook een grote rode stempel op hun identiteitskaart 'J' of 'JOOD'/ 'JUIF'.

Na een eerste verplichte registratie van de Joden schrijft de Militärverwaltung een tweede registratie van de Joden voor. Duitse en Belgische overheden zien dit als een ideale gelegenheid om te controleren of de Jodenregisters correct zijn opgelijst. Er moet op bevel van de nieuwe secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken een duplicaat gemaakt worden van alle identiteitskaarten. Deze moeten worden bezorgd aan de Sipo-SD in Brussel. Dat gebeurt overal. Alle namen en adressen van Joden in België vallen dus in handen van de nazi's.

ANGST

Op de tweede verdieping gaat men verder. Angst is het kernbegrip. Bij velen ontstaan angstgevoelens als gevolg van het hele gebeuren. Thema's zoals het Joodse onderwijs, georganiseerde diefstal, isolement en geweld waaronder rassenhaat, Jodenster en verzet, razzia's en de jacht op Joden worden hier voorgesteld.

 Op 15 oktober 1942 maakt de Antwerpse afdeling van de Jodenvereniging VJB een attest op dat Sophie Boruchowitz onderwijzeres is in de Tachkemonischool.

DOOD

De laatste en meest aangrijpende verdieping toont ons deportaties van joden, getto's en massa-executies, uitroeiing op industriële schaal in Auswitz-Birkenau, onderduikingen en het leven met een trauma. De beelden spreken voor zich.

Bij aankomst in de Dossin-kazerne worden alle bezittingen van nieuwkomers afgenomen. Op bovenstaande tekening zie je Duitsers die een onverwachhte voetinspectie uitvoeren onder de geïnterneerden. Lijfstraffen en mishandeling stonden op het programma voor wie vuile voeten had. Deze tekening werd gemaakt door Kurt Lewy, na de bevrijding in 1945. Hij werd een maand opgesloten in de Dossin-kazerne.

 Op de foto zie je het kamppersoneel van Auswitz-Birkenau. Ze ontspannen zich bij de Solahütte, een SS-buitenverblijf.

Een uitstap met de SS-helferinnen. In Auswitz-Birkenau waren zij verantwoordelijk voor de communicatie. Ze gaven de cijfergegevens over de selecties en vergassingen door aan Berlijn. De man in het midden is Karl Höcker. (zomer 1944)

Space Race

satelliet, Spoetnik I

De Ruimtewedloop (Space Race) was een strijd om de verovering van de ruimte tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog. De basis voor rakettechnologie werd gelegd in de Tweede Wereldoorlog maar het begin van de ruimtewedloop werd ingeluid toen de Sovjet-Unie op 4 oktober 1957 Spoetnik 1 de ruimte instuurde. Een satelliet die informatie moest geven over de ionosfeer met behulp van radiosignalen. De lancering was een grote klap voor de Verenigde Staten. De Amerikaanse bevolking was in de eerste plaats bang voor de gevolgen van deze gebeurtenis omdat er een enorme spanning heerste tussen de VS en de Sovjet-Unie. In de jaren '50 was er immers nog geen enkele zekerheid dat de Koude Oorlog, koud zou blijven. De Space Race was dus een enorme strijd om wetenschappelijke kennis enerzijds en om status als supermacht en militaire superioriteit anderzijds. Maar ook de tweede overwinning was voor de Sovjet-Unie. In 1961 was Yuri Gagarin de eerste mens in de ruimte, dit na de succesvolle lancering van de hond Laika. Reactie kwam van de Amerikaanse president John F. Kennedy die zijn land hoopgevend toesprak:

"I believe that this nation should commit itself to achieving the goal, before this decade is out, of landing a man on the Moon and returning him safely to Earth."





Een maanlanding was het volgende doel dat voor ogen gesteld werd. Om dit als eerste te bereiken werd het budget van de NASA verdubbeld naar 14 miljard dollar per jaar. 8 jaar later, in 1969, landde Neil Armstrong als eerste op de maan met de Apollo 11. De Sovjet-Unie veranderde van richting en in plaats van het werken aan een eigen bemande maanmissie, experimenteerde ze met enkele kleine ruimtestations. Het eerste ruimtestations waren Russisch ruimtestation, Salyut genaamd. Amerika volgde al snel met zijn Skylab. Maar in 1986 neemt de Sovjet-Unie een permanent bewoond ruimtestation in gebruik, De Mir. Een succes dat Amerika nooit zou kunnen evenaren. 

In 1991 komt er een einde aan de Koude Oorlog en daarmee ook aan het agressieve karakter van de ruimtewedloop. De opvolging van het ruimtestation 'De Mir' gebeurde door de VS, Sovjet-Unie en dertien andere landen samen. Een samenwerkingsverband werd opgericht onder de naam ISS (International Space Station).