Afsluitende post

De afgelopen twee weken heb ik ervaren als zeer leerrijk en zinvol. Ik koos in de eerste plaats voor dit keuzetraject omdat ik vond dat mijn kennis over de oorlog te beperkt was. Daarom bleef ik zeker niet op mijn honger zitten gedurende deze twee weken. Door het plaatsen van posts, het bezoeken van de Dossin-kazerne en het uitwerken van een lessenreeks rond een bepaald onderwerp kwam ik veel te weten over de oorlog. In de eerste plaats ging ik opzoek naar loshangende onderwerpen over verschillende oorlogen en gebeurtenissen die ik op de blog plaatste. Hierdoor werd me duidelijk dat er een enorm verschil was tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. De Eerste Wereldoorlog was een oorlog waar veel gevochten werd. Nieuwe wapens en technieken werden gebruikt voor een strijd tussen de verschillende legers. De Tweede Wereldoorlog daarentegen was een oorlog van woorden en plaatjes (propaganda). Gebieden werden vaak bezet zonder al te veel actieve oorlogsvoering. Daarnaast kwam ik te weten dat ruimtevaart een grote rol speelde in de Koude Oorlog tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten. Ook de strijd tussen het communisme en kapitalisme tijdens de Koude Oorlog werd uitgeklaard.

We bezochten de Dossin-kazerne en haalde hieruit het onderwerp 'jodenvervolging' om een lessenreeks op te stellen. We waren het allemaal meteen eens om dit onderwerp te kiezen. Over de jodenvervolging wist ik al heel wat maar mijn kennis hierover is zeker in de diepte gegroeid. Ik wist al dat het Verdrag van Versailles Duitsland in een slechte positie plaatste en dat er frustratie leefde tussen het volk. Toch was ik er nog niet van op de hoogte dat de ontmenselijking van de joden reeds begon ver voor de oorlog door ze voor te stellen als geldwolven en dieven. Het verbaasde mij dat er zelfs films werden gemaakt over de slechtheid van joden die doorgingen als documentaire. Stilletjes aan werd het Duitse volk klaargestoomd voor het uitroeien van de joden. Ook de voorzichtigheid waarmee alle documenten door Duitsers werden bijgehouden vond ik indrukwekkend. Bij de tweede jodenregistratie werd telkens een kopie gemaakt van de paspoorten zodat er niets verloren ging. Ik had voorheen nog niet stilgestaan bij de bevrijding en het leven van slachtoffers na de oorlog. Ze waren vaak hun familie verloren en droegen de ervaringen heel hun leven mee.

De Dossin-kazerne gaf een zeer goed zicht op het verloop van de Tweede Wereldoorlog. Ik wist niet dat het  een museum was, maar ik dacht dat we zouden kunnen zien hoe de mensen in de kazerne leefden (kamers, bedden, sanitair,...). Ik vond het interessant dat elke verdieping een andere fase in de oorlog voorstelde: massa, angst en dood. Wat ook heel knap was, was dat de link werd gelegd tussen de joden in Duitsland in die tijd en de migranten in België nu. Dit was een aspect waar ik nog niet bij stil had gestaan maar dat zeer duidelijk maakt wat de positie van joden was in de Duitse samenleving. Het is ook zeer zinvol om deze link te gebruiken in de klas zodat kinderen zich bewust worden van dit fenomeen en zodat ze op hun hoede zijn voor de gevaren die erachter schuilen.

Zoals eerder vermeld was mijn doel of verwachting van dit keuzetraject in de eerste plaats meer informatie te verwerven over de oorlogen. Dit is zeker gelukt. Ik leerde enorm veel bij, vooral tijdens de eerste week vond ik de input van anderen interessant. Die zorgden ervoor dat ik nieuwe ideeën kreeg en dat mijn interesse werd opgewekt. Ook het bezoek aan de Dossin-kazerne gaf enorm veel interessante, inhoudelijke informatie. De kazerne beschikt over een enorm veel visueel materiaal dat de oorlog dichterbij brengt. Nog nooit zag ik zoveel materiaal bij elkaar. Het was zelfs zoveel dat ik af en toe de draad kwijt was en even terug moest gaan om het verloop verder te kunnen volgen. Daarnaast wou ik ook graag bijleren hoe de transfer te maken naar de klaspraktijk. Hoe behandel je een gevoelig onderwerp als oorlog met kinderen? Wat vertel je wel en wat niet? Deze verwachting werd deels bereikt. Door in groep samen te werken leerden we van elkaar en waren we in staat informatie en kennis uit te wisselen. Toch verwachte ik iets meer input over hoe het onderwerp in lessen te gieten. In de les werd hier niet zo veel aandacht aan besteed.

Het schrijven van een blog vond ik een zeer originele en zinvolle opdracht. Voor mij was deze werkvormen zeer interessant omdat het je in zekere zin verplicht informatie te vergaren. Ik was op mijn hoede en merkte aspecten van de oorlog ook op in mijn omgeving: op straat, op de radio,... Toch was het niet eenvoudig om elke dag een goede post te vinden. Ik besteedde meestal dan ook enorm veel tijd naar het zoeken van een goed onderwerp voor een post. Ook de uitschrijving ervan was niet zo eenvoudig. Ik maakte vooral gebruik van internet om dingen op te zoeken maar bekeek ook enkele films. Het samenwerken in groep om zo tot een lessenreeks te komen vond ik ook een goede werkvorm. Het groepswerk verliep dan ook super goed. Er werd overlegd, samengewerkt, taken werden verdeeld en we boden elkaar hulp waar nodig. Ondanks de tijdsdruk slaagden we erin de opdracht tot een goed einde te brengen. Samen ideeën en gedachten uitwisselen en neerschrijven was zeer leerrijk. Ik had wel verwacht dat er iets meer input en begeleiding zou zijn gedurende deze twee weken. Het was daarom soms wel moeilijk om te weten of we echt op de goede weg waren.

Bij het terugblikken op het keuzetraject 'ten oorlog' heb ik een zeer positief gevoel. Ik leerde enorm veel bij en het keuzetraject voldeed grotendeels aan mijn verwachtingen. De gehanteerde werkvormen waren goed gekozen er zorgde ervoor dat ik deze twee weken gemotiveerd was om te werken rond de oorlog. Ik blijf misschien nog wel even posts publiceren!

Syrië

Jodenhaat door propaganda

In 1929 begon de economische crisis in Duitsland wat werkloosheid en armoede met zich meebracht. Hitler speelde hierop in door de joden de schuld te geven van deze situatie. Wanneer de economie vier jaar laten een bloei kende liet Hitler iedereen geloven dat hij daarvoor gezorgd had. Hitler werd geprezen door het volk. Natuurlijk stond er een censuur op alle informatie die rondging. Er werd informatie weggelaten en er werden leugens verspreid zodat het volk in een waan leefde.

Het belangrijkste propagandamiddel was de radio. Van het moment dat Hitler’s partij, de NSDAP, de enige partij werd, bracht de radio alleen nog maar informatie over Hitler en zijn partij. Om zoveel mogelijk mensen te bereiken werd collectief luisteren ingevoerd. Op openbare plaatsen zoals café’s, restauranten, bedrijven,… werden radio’s geplaatst zodat iedereen kon luisteren naar de ideeën van Hitler. Radio’s werden ook zo goedkoop gemaakt dat bijna iedereen het zich kon veroorloven. Naast de radio was ook film een belangrijk propagandamiddel. De hele filmindustrie in Duitsland werd beheerst door de nazi’s. In 1940 verscheen de film ‘Der ewige Jude’ dat moest doorgaan als documentaire over de slechte jood zoals die daadwerkelijk was. Ook geschreven propaganda was belangrijk, denk maar aan posters, postzegels, kranten,… Daarnaast voerde Hitler ook regelmatig goed voorbedachte speeches die inspeelden op de frustratie van het Duitse volk.

Het doel van deze propaganda was onrust zaaien, jodenhaat aanwakkeren en agressie opwekken bij de Duitsers. En het miste zijn effect niet. De jodenhaat groeide en groeide, met tragische gevolgen.

Ons aanbod in de ideeënmap

Het dagboek van de twaalfjarige Felix Minz is de rode draad doorheen onze lessenreeks. Felix is een joodse jongen die de veranderingen in Duitsland voor het begin van de oorlog meemaakt. Hij wordt gemeden, mag niet meer in het park spelen, mag niet meer naar school en moet uiteindelijk zijn koffers nemen om naar een werkkamp te gaan. Via dagboekfragmenten krijgen kinderen een voorbeeld van hoe antisemitisme in Duitsland stilletjes aan groeide. Er zijn vier dagboekfragmenten die telkens een nieuw onderwerp aansnijden:

1. De situatie in Duitsland na WOI
2. De opkomst van Hitler, propaganda tegen joden
3. Een groeiend antisemitisme
4. Onderduiken

Vanaf de vijfde les is er geen dagboekfragment meer, Felix heeft zijn dagboek niet kunnen meenemen bij de deportatie. Wel wordt het verhaal verder verteld. Zo komen de laatste twee onderwerpen aan bod:

     5. Deportatie en ontmenselijking in concentratiekampen

     6. De bevrijding

We kozen voor het onderwerp jodenvervolging in de derde graad naar aanleiding van het bezoek aan de Dossin-kazerne in Mechelen. Het onderwerp lijkt een cliché maar biedt enorme mogelijkheden in de klas. We laten kinderen ervaren hoe het voelt uitgesloten te worden aan de hand van een rollenspel. Gevoelens en bedenkingen bij onderwerpen zoals propaganda wordt besproken,... De dagboekfragmenten en de herinneringenkoffer met een popje van Felix' zus, een jodenster, een familiefoto en een paspoort maken de lessen werkelijkheidsnabij en zorgen voor een verhoogde motivatie bij leerlingen. Het is belangrijk een onderwerp als jodenvervolging aan bod te laten komen in het onderwijs omdat het één van de meest ingrijpende gebeurtenissen uit de geschiedenis is. Er leefde onrust en frustratie onder het Duitse volk, er was armoede en werkloosheid. Duitsland hunkerde naar verbetering en zagen hoop in een charismatisch man die beloofde een eind te maken aan dit alles. Door dit te bespreken krijgen kinderen een beeld van hoe verschillende aspecten (economisch, sociaal, politiek,...) samen tot oorlog kunnen leiden.Kinderen krijgen inzicht van de gevolgen van het gezag van één leider en zien welke gevolgen rassenhaat kan hebben. Ze zijn alert voor het gevaar dat hierachter schuilt. Ook wordt de link gelegd naar onze huidige samenleving waar nog steeds racisme, xenofobie en antisemitisme heerst. 

De bevrijding uit concentratiekampen

bron: http://www.go2war2.nl/picture.asp?pictureid=6037

In 1945 werden de eerste kampen bevrijd door het Rode Leger (Sovjet-Unie). Deze kampen situeerden zich in het oosten van Europa en waren vaak zo goed als verlaten. De reden hiervoor was dat het kleine aantal overlevenden al naar concentratiekampen in het westen werd gevoerd. Deze kampen werden bevrijdt door de Britten en Amerikanen. Pas wanneer de bevrijders aankwamen in kampen binnen de huidige grenzen van Duitsland werd de gruwel duidelijk: gevangenen neergeschoten door kampbewakers, erg verzwakte overlevenden, verbrande lijken,… Bij het betreden van kampen die niet over een crematorium beschikten, vonden de bevrijders massagraven terug met half verkoolde lijken. Een gruwel die Nazi-Duitsland tot dan verborgen had kunnen houden.

Dossin- kazerne Mechelen

Net terug van een bezoekje aan de Dossin kazerne in Mechelen. Ik moet eerlijk toegeven dat sommige beelden die ik daar zag in mijn gedachten blijven spelen. De meeste tijd hebben we doorgebracht in het museum waarna we een kort bezoekje brachten aan het documentatiecentrum ernaast. Op de foto hierboven zie je een verzameling van alle joden die gedeporteerd werden, de geel gekleurde foto's zijn de foto's van overlevenden.

Het museumbezoek wordt ingeleid aan de hand van een filmpje. Men maakt aan de hand van

werkelijkheidsnabije voorbeelden duidelijk hoe de joden steeds aanzien werden als de schuldigen van alles wat er mis liep. Antisemitisme heeft altijd bestaan en bereikte geleidelijk aan zijn hoogtepunt met de komst van Hitler. Een mooie schets van de aanloop naar de gruwel die plaatsvond in de Tweede Wereldoorlog. 

Na het bekijken van de film kwamen we terecht bij 3 grote schermen waar je interactief informatie kon bekijken aan de hand van touchscreen. Op de schermen vond je verschillende dingen terug zoals: joodse documenten, getuigenissen, plattegronden en foto's van Auswitz- Birkenau, propaganda,... Deze schermen waren zeer interessant, we bleven er dan ook verrassend lang bij stilstaan.

Deze man, Mordka Cudykier, was in het bezit van twee paspoorten. Hij was een Poolse jood die uit angst voor de Jodenvervolging een vals Belgisch paspoort had. Hij werd opgepakt en zijn Belgisch paspoort werd doorkruist. 

DE MASSA

Op de eerste verdieping lag de focus op Duitsland van 1918 tot 1940. Het verdrag van Versailles dat de Duitse bevolking de das omdeed, opstanden, de opkomst van Hitler, de macht van de nazi's begonnen in 1933, Jodenhaat en vervolging,...
Ook het Joods leven in België werd in kaart gebracht, de bezetting van België en de Jodenregistratie door brandmerken, uitsluiting,... Als laatste kregen we te zien hoe ook een andere bevolkingsgroep, de zigeuners, het slachtoffer werd van stigmatisering en hoe ook zij zich moesten registreren.

 De antisemitische strijdorganisatie Volksverwering (Défense du Peuple) kwam alleen in Antwerpen van de grond. Volgens de antisemitische aanplakbriefjes die de beweging verspreidde, ontnamen de vreemdelingen en Joden de Belgen hun werk, onteerden ze vrouwen en meisjes, enzovoort.

Bij de opkomst van Hitler werden er ook oproepen gedaan tegen het fascisme en antisemitisme. Zo was er bijvoorbeeld een Joodse bakker in het Antwerpse die zijn brood zonder Duits meel aanbood met de boodschap 'Geeft uw kinderen geen Hitlerbrood'. Ook andere Joodse organisaties kantelen zich tegen Duitse producten en handelaars die zaken deden met Duitsers. Op 1 mei 1938 wordt een oproep gedaan tegen fascisme en antisemitisme door aanhangers van de socialistische Belgische Werkliedenpartij (zie foto hierboven). Enkele van hun slogans waren 'Recht op werk voor de Joodse massa' en 'Voor vrije immigratie in Palestina'. 

 Volksverwering was een racistisch blad dat tevreden vaststelde dat Joden in verdrukking kwamen. De cynische naam Choleratski verwijst naar de ziekte, Cholera, die uitgeroeid moest worden.

Alle joden moesten zich registreren en werden opgelijst. In mei 1941 moet de hele registratie overal overgedaan worden. Deze keer krijgen de joden ook een grote rode stempel op hun identiteitskaart 'J' of 'JOOD'/ 'JUIF'.

Na een eerste verplichte registratie van de Joden schrijft de Militärverwaltung een tweede registratie van de Joden voor. Duitse en Belgische overheden zien dit als een ideale gelegenheid om te controleren of de Jodenregisters correct zijn opgelijst. Er moet op bevel van de nieuwe secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken een duplicaat gemaakt worden van alle identiteitskaarten. Deze moeten worden bezorgd aan de Sipo-SD in Brussel. Dat gebeurt overal. Alle namen en adressen van Joden in België vallen dus in handen van de nazi's.

ANGST

Op de tweede verdieping gaat men verder. Angst is het kernbegrip. Bij velen ontstaan angstgevoelens als gevolg van het hele gebeuren. Thema's zoals het Joodse onderwijs, georganiseerde diefstal, isolement en geweld waaronder rassenhaat, Jodenster en verzet, razzia's en de jacht op Joden worden hier voorgesteld.

 Op 15 oktober 1942 maakt de Antwerpse afdeling van de Jodenvereniging VJB een attest op dat Sophie Boruchowitz onderwijzeres is in de Tachkemonischool.

DOOD

De laatste en meest aangrijpende verdieping toont ons deportaties van joden, getto's en massa-executies, uitroeiing op industriële schaal in Auswitz-Birkenau, onderduikingen en het leven met een trauma. De beelden spreken voor zich.

Bij aankomst in de Dossin-kazerne worden alle bezittingen van nieuwkomers afgenomen. Op bovenstaande tekening zie je Duitsers die een onverwachhte voetinspectie uitvoeren onder de geïnterneerden. Lijfstraffen en mishandeling stonden op het programma voor wie vuile voeten had. Deze tekening werd gemaakt door Kurt Lewy, na de bevrijding in 1945. Hij werd een maand opgesloten in de Dossin-kazerne.

 Op de foto zie je het kamppersoneel van Auswitz-Birkenau. Ze ontspannen zich bij de Solahütte, een SS-buitenverblijf.

Een uitstap met de SS-helferinnen. In Auswitz-Birkenau waren zij verantwoordelijk voor de communicatie. Ze gaven de cijfergegevens over de selecties en vergassingen door aan Berlijn. De man in het midden is Karl Höcker. (zomer 1944)

Space Race

satelliet, Spoetnik I

De Ruimtewedloop (Space Race) was een strijd om de verovering van de ruimte tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog. De basis voor rakettechnologie werd gelegd in de Tweede Wereldoorlog maar het begin van de ruimtewedloop werd ingeluid toen de Sovjet-Unie op 4 oktober 1957 Spoetnik 1 de ruimte instuurde. Een satelliet die informatie moest geven over de ionosfeer met behulp van radiosignalen. De lancering was een grote klap voor de Verenigde Staten. De Amerikaanse bevolking was in de eerste plaats bang voor de gevolgen van deze gebeurtenis omdat er een enorme spanning heerste tussen de VS en de Sovjet-Unie. In de jaren '50 was er immers nog geen enkele zekerheid dat de Koude Oorlog, koud zou blijven. De Space Race was dus een enorme strijd om wetenschappelijke kennis enerzijds en om status als supermacht en militaire superioriteit anderzijds. Maar ook de tweede overwinning was voor de Sovjet-Unie. In 1961 was Yuri Gagarin de eerste mens in de ruimte, dit na de succesvolle lancering van de hond Laika. Reactie kwam van de Amerikaanse president John F. Kennedy die zijn land hoopgevend toesprak:

"I believe that this nation should commit itself to achieving the goal, before this decade is out, of landing a man on the Moon and returning him safely to Earth."





Een maanlanding was het volgende doel dat voor ogen gesteld werd. Om dit als eerste te bereiken werd het budget van de NASA verdubbeld naar 14 miljard dollar per jaar. 8 jaar later, in 1969, landde Neil Armstrong als eerste op de maan met de Apollo 11. De Sovjet-Unie veranderde van richting en in plaats van het werken aan een eigen bemande maanmissie, experimenteerde ze met enkele kleine ruimtestations. Het eerste ruimtestations waren Russisch ruimtestation, Salyut genaamd. Amerika volgde al snel met zijn Skylab. Maar in 1986 neemt de Sovjet-Unie een permanent bewoond ruimtestation in gebruik, De Mir. Een succes dat Amerika nooit zou kunnen evenaren. 

In 1991 komt er een einde aan de Koude Oorlog en daarmee ook aan het agressieve karakter van de ruimtewedloop. De opvolging van het ruimtestation 'De Mir' gebeurde door de VS, Sovjet-Unie en dertien andere landen samen. Een samenwerkingsverband werd opgericht onder de naam ISS (International Space Station).

De Berlijnse Muur

bron: http://www.koude-oorlog.nl/contents/nl/d14_Berlijnse_Muur.html

Het ontstaan van de Koude Oorlog (1945-1989) staat sterk in verband met de Tweede Wereldoorlog. Het zag er slecht uit voor Duitsland aan het einde van de oorlog. De geallieerde partijen besloten te bespreken wat er met Duitsland zou gebeuren na afloop van de oorlog. Deze bespreking gebeurde tijdens de Conferentie van Jalta, dit was dan ook meteen het startpunt van de Koude Oorlog. Verenigd Koninkrijk verdacht de Sovjet-Unie ervan meer grondgebied te willen veroveren. Rusland dacht op zijn beurt dat Verenigd Koninkrijk atoombommen tegen hen wou gebruiken. Er ontstond en aanhoudende spanning tussen beide grootmachten die dreigden een oorlog te starten. De grens tussen Oost en West liep dwars door Europa heen. Oost onder bewind van een communistisch Rusland, en West-Europa werd bezit van een kapitalistisch Verenigd Koninkrijk. De grens liep dwars door Duitsland dat ook verdeeld werd in Oost-Duitsland (  en ook dwars door Duitsland. Duitsland werd verdeeld in Bonds Republiek Duitsland (BRD) in het westen en Duitse Democratische Republiek (DDR) in het oosten. Aanvankelijk was het mogelijk voor Duitsers zich met behulp van een pas te verplaatsen tussen de twee delen. Mensen uit het oosten vluchtten massaal naar het vrije westen waar geld te verdienen viel. Het probleem voor de DDR was dat er veel hooggeschoolden naar het westen trokken. Als antwoord op deze uitstroom besloot Oost-Duitsland een 45 kilometer lange muur te bouwen door de grens in Berlijn. Niemand mocht meer van oost naar west wat tot gevolg had dat een groot aantal families werden gescheiden. De muur werd door beide partijen gebruikt als propaganda middel. Oost-Duitsland schetste de muur als bescherming tegen het kwade westen. Voor West-Duitsland werd het dan weer gezien als een onderdrukking van het volk in het oosten. In de jaren 80 kwamen er steeds meer opstanden van het communistische volk in verschillende staten. De economie ging steeds meer achteruit en Rusland liep een achterstand in de wapenwedloop met Verenigd Koninkrijk. De Sovjet-Unie kreeg een nieuwe leider, Michal Gorbatsjov, die ruimte maakte voor dialoog. Dit dialoog leidde ertoe dat Oost-Europeanen zonder problemen naar het Westen konden gaan waarbij de functie van de Berlijnse Muur verloren ging. Op 9 november was de val van de Berlijnse Muur een feit.

Goodbye Lenin

In deze film wordt een beeld geschetst van de verschillen tussen het communisme en kapitalisme.

Oorlog vandaag - kinderen in bezet gebied

bron: http://terf.kindereninbezetgebied.be/oorlog-vandaag

Deze site is zeer toegankelijk voor kinderen van de lagere school. Op een wereldkaart staan ballonnetjes op plaatsen waar het momenteel oorlog is. Wanneer je drukt op een ballon, verschijnt er een getuigenis van een kind die in dat oorlogsgebied woont. Via lesbrieven maken de leerlingen verwerkingsopdrachten. Uiteindelijk is er ook een slotopdracht waarbij leerlingen oorlogen op een tijdlijn plaatsen, zelf opzoek gaan naar informatie over de rechten van het kind op de site van Unicef,...

Reflectie relevantie oorlog in de klas

Waarom een delicaat thema als 'oorlog' aan bod laten komen in de lagere school? Is het relevant voor jonge kinderen, en is het eigenlijk wel nodig?

Dit zijn vragen die hier en daar opduiken, en niet zonder reden. Oorlog is een zeer complex onderwerp waar met alle voorzichtigheid mee moet worden omgegaan. Oorlog is een fenomeen dat de onmenselijkheid van mensen toont. Toch is het naar mijn mening noodzakelijk het thema te behandelen in de klas.

In de eerste plaats worden leerlingen in hun omgeving vaak geconfronteerd met het onderwerp. Denk bijvoorbeeld maar aan nieuwsbeelden van de oorlog in Syrië. Het is nodig kinderen bewust te maken van het feit dat we nog steeds in een samenleving leven waar racisme bestaat en geuit wordt. Oorlog is ook een zeer belangrijk, terugkerend fenomeen in onze samenleving. Het is een donker deel van de mensheid. Het leren over de oorlog, vroeger en nu, zal kinderen instaat stellen het fenomeen beter te begrijpen en er zo ook kritische mening over te vormen. Het is van belang onze beschaving op die manier in vraag te stellen. Door oorlogsonderricht groeit het bewustzijn van kinderen over het huidige gevaar van oorlog in onze samenleving. Een andere reden voor het lesgeven over oorlog, is dat leerlingen zich bewust worden wat conflicten tussen grootmachten tot gevolg kunnen hebben. De strijd om macht, verovering, kennis kan mensen tot waanzin drijven met de gevolgen van dien. Les over de oorlog leert kinderen na te denken over de verantwoordelijkheid van een persoon, groepen of instellingen voor het schenden van mensenrechten. Ten derde komen alle aspecten van onze samenleving aanbod in een thema zoals oorlog: sociale, historische, economische, religieuze en politieke. Leerlingen leren hoe complex oorlog in elkaar zit en zien in dat verschillende aspecten meespelen bij het voeren van oorlog. Leerlingen leren gevaarlijke situaties in te schatten en zien in dat een democratische samenleving belangrijk is.

Oorlog is dus een interessant, relevant en noodzakelijk thema dat met alle zorg aangeboden moet worden in het onderwijs.

Slinky

Een slinky, ons meer bekend als een traploper, werd in 1943 uitgevonden door Richard James. Oospronkelijk was de traploper bedoeld als een steuninstrument voor breekbare voorwerpen die per schip vervoerd werden. Toen Richard James per ongeluk een Slinky van zijn schap duwde, zag hij dat het zich vanzelf verplaatste. Zo werd het populair speelgoed. In de Tweede Wereldoorlog en de Vietnam oorlog werd de Slinky gebruikt als mobiele radio antenne.

Joyeux Noel

De film begint met drie kinderversjes, voorgebracht door een Duits, Brits en Frans kind. Het gaat om versjes over het uitmoorden van de vijand die als propaganda gebruikt werden. Het volk, en dus ook kinderen, werden klaargestoomd voor de oorlog. Een interessant begin dat me meteen meenam in de film. Wanneer het verhaal focust op de soldaten in de loopgraven is het kerstavond. De Duitsers zetten kerstbomen bovenaan hun loopgraven, een teken van menselijkheid, waarna een wapenstilstand wordt afgesloten. De verzoening, veroorzaakt door operagezang en muziek vond ik echter iets te romantisch voorgesteld. De boodschap achter de verzoening daarentegen wordt duidelijk overgebracht.  Een andere sterke scène uit de film was het moment waarop de drie legers samen in elkaars loopgraven schuilen voor een aanval van een andere partij. Gelijkheid en menselijkheid staan hier weer centraal. Het is verrassend hoe soldaten van verschillende landen in een tijd van oorlog samenkomen en elkaar beschermen. Deze achterliggende boodschap maakte de film zeer sentimenteel en aangrijpend.

Korte reflectie

De afgelopen lessen hebben me geïnspireerd, doen nadenken en in gedachten beziggehouden. Het gaat zelfs zo ver dat ik deze nacht droomde dat mijn broer een vlammenwerper uit de Eerste Wereldoorlog had gevonden en die trots even demonstreerde. 

Door verschillende aspecten van oorlog te bekijken realiseer ik me hoe breed het onderwerp is en hoeveel interessante informatie me nog onbekend is. Deze les besloot ik enkele interessante facetten neer te schrijven om daar eventueel mee verder te werken. Al snel werd het een hele waslijst met topics zoals: de zeppelin, de traploper, uniformen, versjes, conferentie van Genève, ruimtevaart,... Ook het bekeken filmfragment uit de film 'Joyeux Noel' sprak me heel erg aan. Het is duidelijk welke film vanavond op het programma staat!

Foutje van de Amerikanen...

bron: https://sites.google.com/site/omgevingsboekmortsel/mens-en-medemens/Mortsel-5-april-1943
bron: YouTube

Bij het opstellen van een omgevingsboek voor Wereldoriëntatie in het eerste jaar van de opleiding zocht ik algemene informatie op over het luchtbombardement op Mortsel. Het resultaat daarvan is hieronder te lezen. In het filmpje zie en hoor je ook getuigenissen van overlevenden.

5 april 1943, Mortsel

Op 5 april 1943 werd Mortsel getroffen door Amerikaanse bommenwerpers. Het was het zwaarste bombardement ooit in de Benelux. Het doel van de bommenwerperpers was de Erla- fabriek. In deze fabriek werden Duitse jachtvliegtuigen hersteld door Belgische arbeiders. Maar slechts een paar bommen kwamen op hun doel terecht, de overige bommen vielen op de woonwijk Oude God. Het dodental was schokkend: 936 doden, waarvan 209 kinderen.

Op de dag van het bombardement scheen de eerste lentezon. De kinderen waren op school, ouders aan het werk. Ondanks de oorlog ging het leven van de inwoners van Mortsel zijn gewone gangetje. Maar de open hemel boven Antwerpen was ideaal voor een bombardement.

Omdat het bombardement overdag gepland werd, was er een groot risico voor de Amerikanen om aangevallen te worden door de Duitsers. Toch ging het door omdat het de mogelijkheid gaf het doelwit efficiënt te treffen. De groot aantal Amerikaanse bommenwerpers vertrokken om het relatief kleine doelwit, de Erla-fabriek, te vernietigen. Er vertrokken 104 zware bommenwerpers, 25 Liberatord en  79 Vliegende Forten richting Mortsel. Rond half vier in de namiddag arriveerden ze, met een twintigtal bommenwerpers minder door technische problemen. Uiteindelijk raakten 223 ton explosieven de stad.

Maar de meeste bommen raakten hun doelwit niet. De reden hiervoor zou de afweer van de Duitse vliegtuigen zijn. Door deze vliegtuigen konden de leidinggevende Amerikaanse bommenwerpers niet meer in een rechte lijn vliegen waardoor ook de bommen verkeerd terecht kwamen. Ook was het aantal vliegtuigen, en hun hoogte te groot. We kunnen vaststellen dat de vlucht een grote mislukking was. Waarom de Amerikanen de missie toch hebben doorgezet is niet duidelijk.

De Erla- fabriek werd relatief zwaar getroffen maar enkele weken later draaide de fabriek terug. Vele scholen werden geraakt door de bommen, waardoor veel kinderen het niet overleefden. Ook de Heilige- Kruiskerk werd volledig vernield. De Gevaert- fabriek bleef ook niet gespaard door de Amerikanen.

Er was enorm veel materiële schade, de straten lagen vol brokstukken waardoor hulpverlening Mortsel moeilijk kon bereiken. 3424 van de 3700 huizen werden beschadigd, heel de gemeente werd zwaar getroffen. Vooral de straten naast de Erla- fabriek ondervonden de meeste schade. Ook omliggende gemeenten, zoals Edegem en Wilrijk werden slachtoffer van het bombardement.

Herdenkingssteen bombardement Mortsel

Tijdens het uitlaten van mijn hond passeerde ik deze herdenkingssteen voor het luchtbombardement op Mortsel op 5 april 1943. Het bombardement is een zeer bruikbaar thema om in de klas rond te werken. Vooral voor scholen in en rond Mortsel is dit extra interessant. Op verschillende belangrijke plaatsen staan herdenkingspanelen met informatie over wat er 51 jaar geleden op die bepaalde plaats gebeurd is. Dit biedt de mogelijkheid een stadswandeling te maken en stil te staan bij deze tragische gebeurtenis. Werkelijkheidsnabijheid is hier een grote troef.

Fort van Breendonk

bron: http://www.breendonk.be/NL/

Een goede 4 jaar geleden bezocht ik het Fort van Breendonk, samen met uitwisselingsstudenten  uit Polen. Al snel werd duidelijk dat gevangenen leefden in barre omstandigheden. Ze kregen nauwelijks iets te eten, moesten zware arbeid verrichten en sliepen op vuile, harde bedden bedekt door een zak met stro dat als deken moest doorgaan. Ook de martelkamer liet een enorme indruk op me na.

Het Fort van Breendonk werd gebouwd tussen 1909 en 1914 en is gelegen is de fortengordel rond Antwerpen. De aarde waarmee het Fort bedekt werd, was afkomstig uit een watergracht die rond het Ford werd gegraven. Op 4 augustus 1914 werd België binnengevallen door de Duitsers. Slechts één maand later gaf de Duitse generaal Von Besler het bevel tot inname van Antwerpen. op 28 september begon het bombardement op het Fort van Breendonk waarbij 563 mortiergranaten van 305mm inslaan. Dit had de dood van commandant Weyns tot gevolg. De verdediging van het fort gaf zich over na de val van Antwerpen. In 1918 vond de bevrijding plaats waarna de vestiging af en toe gebruikt werd door het Belgische leger om troepen in onder te brengen. 

20 september 1940, SS- Sturmbannfürher Philipp Schmitt komt aan met de eerste gevangenen. De gevangenen van Breendonk bestonden het eerste bezettingsjaar voor de helft uit joden. Met de oprichting van de Dossin-kazerne, waar joden verzameld worden voor deportatie naar uitroeiingskampen in het oosten, verplaatst het grootste deel van de joden zich uit Breendonk. Het kamp werd geleidelijk aan een opvangkamp waar politieke gevangenen en verzetslui gevangen zaten.

22 september 1941, een eerste konvooi wordt naar het concentratiekamp Neuengamme gevoerd, gevolgd door een reeks andere. Het ging om Belgische politieke gevangenen. Breendonk is een doorgangskamp waar men gemiddeld een drietal maanden verblijft waarna deportatie naar een concentratiekamp in Duitsland, Oostenrijk, Polen,... volgt. Ondervoeding, mishandeling en dwangarbeid zijn onderdeel van het regime in het Ford van Breendonk. Waar de bewaking aanvankelijk gebeurde door Duitse SS'ers, wordt deze aangevuld door Vlaamse bewakers. 

3500 slachtoffers, waaronder een dertigtal vrouwen, werden in Breendonk ondergebracht. Ongeveer de helft keerde niet levend terug. 

4 september 1944, de eerste zwarten, beschuldigd van collaboratie, worden binnengebracht. Mishandeling was geen uitzondering. Toch hebben autoriteiten meer dan een maand nodig om de situatie in de hand te krijgen. Er werd bevel tot ontruiming gegeven en alle gevangen werden overgebracht naar de Dossin-kazerne in Mechelen. Tot 1946 is Breendonk een officieel interneringscentrum voor incivieken. Dit tot aan zijn oprichting tot Nationaal Memoriaal door de wet van 18 augustus 1947.

hieronder volgt een getuigenis van nummer 2470, Léon- Ernest Halkin, hoogleraar geschiedenis aan de universiteit Luik en verzetsman. Hij kwam terecht in kamer 6 en mocht deze kamer niet verlaten. Hij belicht een positief aspect van het leven in het Ford van Berendonk.

"Alle maatschappelijke klassen, alle beroepen, alle meningen zijn vertegenwoordigd. De Vlamingen vergeven de Walen geen Vlaming te zijn, de handarbeiders misprijzen de intellectuelen niet al te zeer en de gelovigen kunnen bidden zonder de ironie van de communisten uit te lokken. Een zelfde geest brengt al deze mensen nader tot elkaar en verenigt ze, gelijk als ze zijn voor de Duitsers en voor de dood. Ik durf het niet vaderlandsliefde te noemen, maar wel vrijheidsdrang. Geleidelijk schept de gemeenschappelijke lijdensweg een waarachtige intimieit; maatschappelijke scheidsmuren vallen neer, vooroordelen verdwijnen, wantrouwen vervliegt en mooie vriendschappen worden gesmeed, ondanks het oneidig antipathiek kader waarin we moeten leven.'"

Reflectie over het begrip 'oorlog'

bron: http://www.giantbomb.com/war/3015-479/

Het begrip oorlog

Wanneer ik omschrijvingen lees van het begrip oorlog op internet lees ik het volgende:

"Oorlog kan gedefinieerd worden als een langdurend, gewapend conflict tussen twee of meer groepen over grondgebied culturele verschillen, grenzen, grondstoffen of politieke macht."

Ik ga deels akkoord met deze omschrijving van het begrip oorlog. Enkel het woord 'gewapend' klopt voor mij niet helemaal. De Koude Oorlog is naar mijn mening ook een oorlog en was toch niet gewapend. Het was een langdurig conflict tussen de belangrijkste grootmachten van de wereld waarbij er een constante dreiging tot geweld was. Ook bij oorlog zonder geweld vallen er slachtoffers. Geweld is volgens mijn mening dus geen voorwaarde om te kunnen spreken van oorlog. Ik ga wel akkoord met het feit dat het een langdurig conflict is tussen twee of meerdere groepen. De oorzaken van oorlog (culturele verschillen, grenzen, grondstoffen, politieke macht) liggen volgens mij ook vast, daar valt dus niet over te discussiëren.

Ethymologie

Oorspronkelijk bestaat het woord 'oorlog' uit twee delen. Het eerste deel betekent oorspronkelijk "verbreken van een overeenkomst".
Het tweede deel betekent "noodlot".

We kunnen ook de link leggen tussen het woorddeel 'log' en het Scandinavische woord 'lag' dat "vastliggend". Daaruit kwam de betekenis "orde" voort. Oorlog betekent dus "de ontbinding van de orde". Dit vinden we ook terug in het Engelse "war" en het Nederlands "verwarring". Beide woorden zijn een afgeleide van het Frankische woord 'werra'.

Toelating gebruik van wapens uit wereldoorlog 1.

bron: de Standaard

http://www.standaard.be/cnt/dmf20140124_00945383

Van 2014 tot 2018 is het gebruik van wapens uit de Eerste Wereldoorlog tijdelijk toegestaan zonder vergunning bij de herdenking van deze wrede periode.

Wapens uit de eerste wereldoorlog.

bron: YouTube
video: Wapens uit de Eerste Wereldoorlog

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden verschillende wapens ingezet. Een eerste wapen is de bajonet waarvan alle Amerikaanse eenheden werden voorzien.

• Een bajonet is een soort dolk die op de loop van een geweer werd geplaatst om deze om te vormen tot een steekwapen. Jammer genoeg bleek dit wapen niet zo effectief te zijn. Dit omdat Duitsland over machinegeweren beschikten die de vijand vanop afstand konden uitschakelen. Bajonetten waren slechts effectief wanneer beide partijen oog in oog stonden met elkaar. 
• Gifgas is een symbool voor de chemische oorlogsvoering in de Eerste Wereldoorlog. Het werd geïntroduceerd door Fritz Haber, een Duitse chemicus. Gifgas werd had een sluipende en pijnlijke uitschakeling tot gevolg.
• Op 26 februari 1915 vond in Malancourt te Frankrijk een indrukwekkende gebeurtenis plaats. Om klokslag 12 uur werden 12 vlammenwerpers afgevuurd door de Duitsers op de Franse loopgraven. Dit maakte een enorme indruk op beide partijen. De eerste vlammenwerper-aanval was een feit.
• Het machinegeweer (mitrailleur) was een standaardwapen van de Duitse soldaten. Het wapen staat bekend omdat het een groot aantal kogels na elkaar kan afvuren (600/min).
• Een granaat is een projectiel gevuld met springstof of andere strijdmiddelen. In de Eerste Wereldoorlog  werden granaten frequent gebruikt. Ze werden ook gevuld met giftige gassen.